Zespół Szkół w Starym Targu

      Po I rozbiorze Stary Targ znalazł się na terytorium Królestwa Prus, od 1870 r. w granicach Cesarstwa Niemiec. W plebiscycie w lipcu 1920 r. większość mieszkańców głosowała za przynależnością do Polski, jednak w gminie było inaczej, toteż wieś pozostała w granicach Niemiec.

      Szkoła polska w Starym Targu została utworzona 3 czerwca 1929 r. i była jedną z trzech pierwszych, obok Waplewa Wielkiego i Trzciana, które w tym czasie powstały na terenie Powiśla. Utworzenie szkół polskich na Powiślu stało się możliwe dzięki „Ordynacji dotyczącej uregulowania szkolnictwa dla mniejszości polskich” uchwalonej przez rząd pruski w dniu 31 grudnia 1928 r. Ordynacja przewidywała uruchomienie prywatnych szkół mniejszościowych stopnia powszechnego (podstawowego). Ogółem na Powiślu utworzono dziewięć prywatnych szkół polskich.

      Pierwsza siedziba szkoły polskiej w Starym Targu znajdowała się w niewielkim domu wykupionym od władz niemieckich przez rodzinę Sierakowskich. Budynek ten istnieje do dziś i znajduje się na ulicy Sierakowskiego pod numerem 8.

Antoni Sarnowski wśród swoich uczniów

      Kierownikiem organizującej się szkoły w Starym Targu został Antoni Sarnowski. W kontaktach z miejscową ludnością wspierała go Maria Szufraga, która była wychowawczynią w tutejszej ochronce (przedszkolu). Pod kierownictwem Sarnowskiego wzrosła liczba uczniów uczęszczających do szkoły, a w Towarzystwie Młodzieży działał chór mieszany i amatorski zespół teatralny, który wystawił jasełka z bardzo wyraźnymi akcentami narodowymi. Sarnowski współorganizował rejonowe onferencje metodyczne z referatami i lekcjami otwartymi, które miały na celu doskonalenie zawodowe nauczycieli pracujących w szkołach polskich na Powiślu. Aktywna działalność pozaszkolna i pozalekcyjna pierwszego kierownika szkoły w Starym Targu spowodowała ostrą reakcję ze strony władz niemieckich. Antoni Sarnowski utracił pozwolenie na prowadzenie nauczania, o czym został poinformowany w piśmie z 17 listopada 1932 r. W ciągu czternastu dni został zobowiązany do opuszczenia dotychczasowego miejsca pracy i wyjazdu z Niemiec.

      Miejsce Antoniego Sarnowskiego zajął w trybie pilnym Franciszek Schnarbach. Zastępstwo po Sarnowskim pełnił do końca grudnia 1932 r.

      W kwietniu 1933 r. pracę w Starym Targu rozpoczął Franciszek Jujka. Na Powiśle przybył z powiatu Wolsztyńskiego. Przed objęciem placówki w Starym Targu pracował w Nowej Wsi, gdzie dał się poznać jako aktywny i skuteczny nauczyciel. Pracując w Starym Targu szeroko rozwinął działalność oświatowo – kulturalną. Wśród wielu działań podejmowanych przez Jujkę należy wymienić zorganizowanie i prowadzenie zespołu mandolinistów „Oj dana”, dyrygowanie chórem przy miejscowym Towarzystwie Młodzieży oraz zbieranie i opracowywanie folkloru powiślańskiego. Na spotkaniach w świetlicy organizowanych przez Jujkę odbywały się pogadanki i prelekcje historyczne, prezentacje przeźroczy i wieczorki literackie. Wszechstronna działalność Franciszka Jujki obejmowała również publikowanie pod pseudonimem „Lech Malbor” tekstów i wierszy o tematyce patriotycznej. 1 sierpnia 1936 r. Franciszek Jujka został pozbawiony praw nauczania i zmuszony do opuszczenia Niemiec. Zastępstwo za usuniętego Jujkę pełnił przez kilka miesięcy Leon Wiśniewski, nauczyciel z sąsiedniego Nowego Targu.

      Miejsce zwolnione przez Jujkę miał zająć Józef Neugebauer, ale w Starym Targu uczył zaledwie przez dwa tygodnie, gdyż powołano go na dwuletnie przeszkolenie wojskowe w Wehrmachcie.

      W styczniu 1937 r. obowiązki Neugebauer przejął Jan Mondry (Mądry) i był ostatnim przedwojennym kierownikiem szkoły w Starym Targu. Działał w warunkach zwiększonego zagrożenia ze strony hitlerowców. 29 kwietnia 1939 r. wytłuczono w szkole szyby. 25 sierpnia 1939 r. miały miejsce aresztowania działaczy polskich na Powiślu. W grupie zatrzymanych przez Niemców nauczycieli polskich znalazł się również Jan Mondry.

Uroczystość w szkole polskiej (1936 r.)

      Liczba dzieci uczęszczających do szkoły polskiej w Starym Targu w jej pierwszym, przedwojennym okresie działalności zmieniała się z biegiem czasu. W roku rozpoczęcia działalności (1929 r.) szkoła liczyła 28 uczniów, a w ostatnim (1939 r.) było ich już tylko 10. Największą liczbę uczniów – 41 – odnotowano w latach 1930 i 1931. Wahania liczby dzieci uczęszczających do szkół polskich związane były z polityką władz niemieckich, która polegała na zastraszaniu i prześladowaniu rodziców posyłających swe dzieci do polskich szkół.

      Wznowienie działalności szkoły po II wojnie światowej nastąpiło już 30 kwietnia 1945 r. Dzięki staraniom Marii Rajskiej i Marty Arentowicz przystosowano na potrzeby reaktywowanej szkoły polskiej pomieszczenia byłej niemieckiej szkoły, w której podczas wojny stacjonowali niemieccy żołnierze. Budynek posiadał 5 izb lekcyjnych, świetlicę i salę gimnastyczną. W nowootwartej szkole naukę rozpoczęło 159 dzieci, a pracę nauczycielek podjęły byłe działaczki polonijne Maria Rajska i Marta Arentowicz. Lekcje religii prowadził ówczesny proboszcz, ksiądz Wiktor Gollan. Funkcjonowanie szkoły utrudniał zły stan techniczny budynku, który wymagał kapitalnego remontu.

      1 września 1952 r. oddano do użytku obecny gmach szkolny. Nowa szkoła składała się z 9 izb, auli, świetlicy, pomieszczeń gospodarczych i miała powierzchnię 2500 m2. W latach 1953 – 1957 w części budynku funkcjonowało Liceum Pedagogiczne, a przy nim szkoła ćwiczeń, której kierownikiem był Jan Makara – nauczyciel zajęć technicznych. Ze względu na brak pomieszczeń dla internatu Liceum uległo rozwiązaniu, a szkołę ćwiczeń przemianowano na szkołę podstawową, którą do roku 1973 kierował nadal Jan Makara.

      Niezwykle ważnym wydarzeniem w powojennym okresie działalności placówki stało się nadanie szkole patrona. 20 listopada 1960 r. szkoła otrzymała imię Franciszka Jujki, a przy budynku szkolnym odsłonięto głaz z tablicą upamiętniającą postać patrona.

Płyta pamiątkowa przed szkołą

      W związku z przeprowadzoną w 1973 r. reformą i powołaniem Gminnego Dyrektora Szkół szkoła w Starym Targu zaczęła funkcjonować pod nazwą Zbiorczej Szkoły Gminnej. Wyjątkowym momentem w historii szkoły było wręczenie sztandaru, którego projekt wykonał syn patrona – Zbigniew Jujka. Uroczystość przekazania sztandaru ze znakiem Rodła Zbiorczej Szkole Gminnej w Starym Targu miała miejsce 1 czerwca 1974 r.

      Bardzo istotnym elementem budowania tożsamości i podtrzymywania tradycji szkoły stała się Izba Pamięci. Starotarska izba została otwarta 1 czerwca 1979 r. przy okazji uroczystych obchodów 50-lecia Szkoły Polskiej w Starym Targu. Znaczną część eksponatów przekazali na rzecz izby mieszkańcy wsi. Władze szkoły wykazywały dużą dbałość o należyte podkreślenie kolejnych rocznic funkcjonowania placówki. Oprócz wspomnianego jubileuszu 50-lecia istnienia Szkoły Polskiej w Starym Targu z dużym rozmachem zorganizowano rocznice w 1999 r. i w 2009 r.

      W wyniku kolejnej reorganizacji w systemie oświaty dokonanej w 1984 r. szkoła przyjęła nazwę Szkoły Podstawowej im. Franciszka Jujki w Starym Targu. Przełomowym momentem w najnowszych dziejach szkoły stało się powołanie uchwałą Rady Gminy z dnia 25 lutego 1999 r. Publicznego Gimnazjum w Starym Targu, które rozpoczęło swoją działalność 1 września 1999 r. Od tego momentu, w tym samym budynku działały obok siebie dwie publiczne szkoły: szkoła podstawowa oraz gimnazjum. Uchwałą Rady Gminy z dnia 19 lutego 1 września 2004 r. zaczął funkcjonować Zespół Szkół w Starym Targu, w skład którego wchodzi Szkoła Podstawowa im. Franciszka Jujki i Publiczne Gimnazjum.

Kierownicy i dyrektorzy szkoły